Αίμα ομφαλίου λώρου και φύλαξη.

Το αίμα του ομφάλιου λώρου, που επίσης ονομάζεται αίμα του πλακούντα, είναι το αίμα που παραμένει στον ομφάλιο λώρο και στον πλακούντα μετά την γέννηση του παιδιού. Συνήθως, μετά την γέννηση του παιδιού, το αίμα του ομφάλιου λώρου αχρηστεύεται μαζί με τον πλακούντα και τον ομφάλιο λώρο διότι αποτελούν υπολείμματα της γέννας.

Τι είναι τα αρχέγονα κύτταρα;
Τα αρχέγονα κύτταρα είναι τα κύτταρα που δημιουργούν τον μυελό των οστών, παράγουν και ανανεώνουν κατά εκατομμύρια ανά ώρα το αίμα του οργανισμού μας και δημιουργούν τη βάση για το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Συνεχώς πολλαπλασιάζονται και δημιουργούν τα κύτταρα που συνθέτουν το αίμα του οργανισμού όπως:
Α. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρουν οξυγόνο στον οργανισμό.
Β. Τα λευκά αιμοσφαίρια που είναι η άμυνα του οργανισμού στις ασθένειες.
Γ. Τα αιμοπετάλια που βοηθούν στην πήξη του αίματος μετά από πληγή.

Με αυτό τον τρόπο ανανεώνουν το αίμα μας, το μυελό των οστών και το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Τα αρχέγονα κύτταρα βρίσκονται σε μεγάλη περιεκτικότητα στο αίμα του ομφάλιου λώρου του παιδιού και αποτελούν τα δομικά υλικά του αιματολογικού και ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού του.

Υπάρχουν τρεις πηγές αρχέγονων κυττάρων, και αυτές είναι:
Α. Μυελός των Οστών
Β. Κυκλοφοριακό Αίμα (το αίμα που κυκλοφορεί στο σώμα)
Γ. Αίμα του Ομφάλιου Λώρου

Πώς χρησιμοποιούνται τα αρχέγονα κύτταρα; 

Σήμερα, τα αρχέγονα κύτταρα χρησιμοποιούνται κυρίως στην ιατρική για μεταμοσχεύσεις, με στόχο τη δημιουργία μυελού των οστών. Ο μυελός των οστών στην συνέχεια παράγει το αίμα και δημιουργεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Για διάφορες ασθένειες όπως η λευχαιμία, χρειάζεται χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία ώστε να καταστραφούν τα ανεπιθύμητα κύτταρα. Στις περιπτώσεις που η χημειοθεραπεία καταστρέψει μαζί με τα ανεπιθύμητα κύτταρα και τα υγιή κύτταρα του ασθενούς, η μεταμόσχευση αρχέγονων κυττάρων είναι απαραίτητη για τη δημιουργία καινούργιου μυελού των οστών. Ακολούθως, ο μυελός των οστών παράγει και τροφοδοτεί τον οργανισμό με κύτταρα αίματος και δημιουργεί καινούργιο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η χρήση αρχέγονων κυττάρων για πρόσθετες ιατρικές εφαρμογές, υπήρξε το επίκεντρο εργαστηριακών ερευνών, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η δυνατότητα των αρχέγονων κυττάρων του αίματος του ομφάλιου λώρου να μεταλλάσσονται σε άλλα είδη κυττάρων, είναι μία πρόσφατη ανακάλυψη που προσδίδει ελπίδες θεραπείας και άλλων ασθενειών ή παθήσεων, όπως η νόσος πάρκινσον, κατά πλάκας σκλήρυνση, αποκατάσταση της ζημιάς του εγκεφάλου μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, αποκατάσταση κλειστών αρτηριών της καρδίας με την δημιουργία αιμοφόρων αγγείων για αποφυγή εγχείρισης bypass.

Γιατί σήμερα χρησιμοποιούνται και τα αρχέγονα κύτταρα από το αίμα ομφαλίου λώρου

α. Πιο εύκολη ταύτιση Είναι σχετικά δύσκολη η εξεύρεση συμβατού δότη μυελού των οστών διότι απαιτείται σημαντικός βαθμός ταύτισης του μοσχεύματος του δότη με τον λήπτη. Σε αντίθεση, τα αρχέγονα κύτταρα από ομφάλιο λώρο, έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς με μειωμένο βαθμό ταύτισης (ιστοσυμβατότητας) δότη και λήπτη. Ο λόγος είναι ότι τα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο είναι "ανώριμα" κύτταρα και λιγότερο αναγνωρίσιμα από τον οργανισμό όταν μεταμοσχευτούν σε σύγκριση με τον μυελό των οστών.

Η αντίδραση απόρριψης μοσχεύματος έναντι ξενιστού ή Graft Vs Host Disease GVHD είναι μία από τις πλέον συνήθεις επιπτώσεις που μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο του ασθενούς, ο οποίος έχει υποβληθεί σε μεταμόσχευση αρχέγονων κυττάρων ή μυελού των οστών. Το σύμπτωμα GVHD συμβαίνει όταν ο οργανισμός του δέκτη αναγνωρίσει τα αρχέγονα κύτταρα που έχουν μεταμοσχευτεί ως ξένο σώμα και εκδηλώσει τάση απόρριψης. Όταν χρησιμοποιηθούν κύτταρα από ομφάλιο λώρο, η συχνότητα της τάσης που εκδηλώνει ο οργανισμός για απόρριψη μοσχεύματος σε σύγκριση με τον μυελό των οστών, είναι σημαντικά μειωμένη. Ο λόγος είναι διότι τα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο είναι "ανώριμα" κύτταρα και ο οργανισμός δεν τα αναγνωρίζει ως ξένο σώμα, στο βαθμό που αναγνωρίζει τα ίδια κύτταρα από τον μυελό των οστών. Επειδή είναι λιγότερο αναγνωρίσιμα από τον οργανισμό του λήπτη, η πιθανότητα εκδήλωσης τάσης απόρριψης είναι σημαντικά μειωμένη σε σύγκριση με τις περιπτώσεις μυελού των οστών. Αυτό επίσης συμβάλλει θετικά στην αύξηση των πιθανοτήτων καταλληλότητας των συγκεκριμένων κυττάρων για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

β. Άμεση διαθεσιμότητα

Τα αρχέγονα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο, όταν φυλαχτούν, είναι διαθέσιμα αμέσως, αν προκύψει ανάγκη, προτού εξελιχθεί η ασθένεια (άμεση θεραπεία περιορίζει την εξέλιξη της ασθένειας), σε αντίθεση με τη χρονοβόρα και αβέβαιη διαδικασία της εξεύρεσης συμβατού δότη μυελού των οστών.

Ποιο είναι το μέλλον της χρησιμοποίησης των αρχέγονων κυττάρων 

Μέχρι σήμερα, τα αρχέγονα κύτταρα που λήφθηκαν από τον ομφάλιο λώρο, χρησιμοποιήθηκαν σε περισσότερες από 3000 μεταμοσχεύσεις σε παιδιά και ενήλικες. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα αρχέγονα κύτταρα χρησιμοποιήθηκαν για το αδελφάκι του μωρού. Άλλες μεταμοσχεύσεις έγιναν στο ίδιο το νεογέννητο, στη μητέρα του νεογέννητου, στον πατέρα του και στα ξαδέλφια του.

Μόνο τα δύο τελευταία χρόνια, έρευνες κατέδειξαν ότι τα αρχέγονα κύτταρα μπορούν να μεταλλάσσονται σε άλλα είδη κυττάρων που βρίσκονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα αρχέγονα κύτταρα έχουν χαρακτηριστεί ως μια σημαντική βιολογική πηγή, και οι επιστήμονες διενεργούν συνεχείς έρευνες ώστε να ανακαλύψουν την δυναμική της μελλοντικής εφαρμογής των αρχέγονων κυττάρων για την θεραπεία ασθενειών, όπως η νόσος του πάρκινσον, κατά πλάκα σκλήρυνση, καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες.

Γιατί να φυλάμε το αίμα του ομφαλίου λώρου

Εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες έχουν επιλέξει να φυλάξουν τα αρχέγονα κύτταρα του αίματος του ομφάλιου λώρου των παιδιών τους. Με βάση διάφορες αναφορές, μία στις τέσσερις οικογένειες που έχουν φυλάξει το αίμα από τον ομφάλιο λώρο του νεογέννητου τους, σε συγκεκριμένη Τράπεζα αίματος ομφάλιου λώρου, είναι άτομα που απασχολούνται στον ιατρικό κλάδο, και είναι σε θέση να αντιληφθούν και αξιολογήσουν καλύτερα τα δεδομένα. Οι περισσότεροι δεν έχουν άμεση ανάγκη χρησιμοποίησης του αίματος αλλά γνωρίζοντας τις σημερινές ιατρικές εφαρμογές και αντιλαμβάνοντες τις μελλοντικές προοπτικές αξιοποίησης των αρχέγονων κυττάρων του νεογέννητου παιδιού τους, προχωρούν στην φύλαξη των ως μια βιολογική πηγή για το μέλλον.

Πρόκειται για μία ευκαιρία που παρουσιάζεται μόνο μία φορά στη ζωή, την ώρα της γέννησης του παιδιού. Οι γιατροί, είναι επίσης αισιόδοξοι όσον αφορά την μελλοντική χρήση των αρχέγονων κυττάρων που λαμβάνονται από το αίμα του ομφάλιου λώρου, στον αναπτυσσόμενο τομέα της ιατρικής και συγκεκριμένα για εφαρμογές γονιδιακών θεραπειών.

Το αίμα του ομφάλιου λώρου του παιδιού είναι πάντα απολύτως ιστοσυμβατό για το ίδιο το παιδί. Υπάρχουν επίσης μία στις τέσσερις πιθανότητες να είναι συμβατό με τα αδελφάκια του. Τα κύτταρα αυτά είναι ανώριμα και λιγότερο αναγνωρίσιμα από τον οργανισμό, ως ξένο σώμα, σε περίπτωση που μεταμοσχευτούν. Για τον λόγο αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μικρότερο βαθμό ιστοσυμβατότητας από ότι ο μυελός των οστών, κατ' επέκταση αυξάνονται οι πιθανότητες χρησιμοποίησης των από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

Διαφοροποίηση αιμοποιητικού και στρωματικού βλαστικού κυττάρου. 

Τι είναι τα βλαστικά κύτταρα

Η λέξη «βλαστικά» περιγράφει την δυνατότητα των κυττάρων να λειτουργούν ως παρακαταθήκη από την οποίαν δημιουργούνται (βλασταίνουν) άλλα κύτταρα. Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει πολλών ειδών βλαστικά κύτταρα, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται η διατήρηση και η ανανέωση των ιστών. Έτσι από την παρακαταθήκη δερματικών βλαστικών προκύπτουν νέα κύτταρα προς αντικατάσταση αυτών που γερνούν, ενώ από την παρακαταθήκη βλαστικών κυττάρων του μυελού των οστών, προκύπτουν μεταξύ άλλων και τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα από τα οποία δημιουργούνται τα κύτταρα του αίματος.

Τα βλαστοκύτταρα χωρίζονται σε 3 κατηγορίες

1) Εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα που υπάρχουν στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του εμβρύου και από αυτά προκύπτουν όλοι οι ιστοί του εμβρύου.

2) Τα βλαστοκύτταρα στο αίμα του ομφαλίου λώρου, που μπορούν να διαφοροποιηθούν σε κύτταρα του αίματος.

3) Ενήλικα βλαστικά κύτταρα που υπάρχουν στους διάφορους ιστούς του σώματος και λειτουργούν σαν παρακαταθήκη για την ανανέωση των ιστών του οργανισμού.

Αίμα ομφαλίου λώρου- Ιστορία

Μέχρι το 1988 στις μεταμοσχεύσεις χρησιμοποιείτο μυελός των οστών από δότες.

Η πρώτη μεταμόσχευση αίματος ομφαλίου λώρου (εφεξής ΑΟΛ), έγινε το 1988 σε ένα αγόρι 6 χρονών με αναιμία Fanconi. Δότης ήταν ο αδελφός του. Το παιδί είναι καλά μέχρι τώρα.

Η πρώτη μη συγγενής μεταμόσχευση έγινε το 1993 σε αγόρι 3 ετών με ανθεκτική λευχαιμία.                                               Τα τελευταία χρόνια το αίμα του ομφαλίου λώρου, πού μπορεί να παρθεί μόλις γεννηθεί το νεογέννητο, έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σαν μια εναλλακτική αλλογενής(για άλλο άτομο, όχι για το ίδιο το νεογέννητο), πηγή δότη για να θεραπεύσει διάφορες κακοήθεις και μη νόσους και την επανασύσταση του αιμοποιητικού συστήματος, ιδίως των παιδιών. Είναι εναλλακτική πηγή γιατί αυτά τα κύτταρα που χρησιμοποιούνται (αρχέγονα όπως λέγονται) μπορούν, αν υπάρξει ανάγκη να παρθούν και από τον μυελό των οστών η το περιφερικό αίμα ενός ιστοσυμβατού αδελφού(ιδανικό) η άλλου συγγενή η μη συγγενή ιστοσυμβατού δότη.

Το αίμα του ομφαλίου λώρου έχει ορισμένα πλεονεκτήματα και ορισμένα μειονεκτήματα σε σχέση με τις άλλες δυο πηγές (μυελό των οστών και περιφερικό αίμα).Πλεονεκτήματα: 1) Μεγάλη διαθεσιμότητα δοτών. Δυνητικά το κάθε το κάθε νεογέννητο μπορεί να γίνει δότης (υπό ορισμένες προϋποθέσεις). 2) Γρήγορη εύρεση του μοσχεύματος γιατί ήδη είναι αποθηκευμένο. 3) Το αίμα του ομφαλίου λώρου δεν χρειάζεται να είναι πλήρως συμβατό με το δέκτη γιατί είναι «ανώριμο» και δεν «αντιδρά» έντονα σαν ξένο σώμα, επιτιθέμενο στο λήπτη. Έχουν γίνει μεταμοσχεύσεις με καλά αποτελέσματα έστω και αν ταίριαζαν μόνο τα 4 από τα 6 αντιγόνα ιστοσυμβατότητος. 4) Υπάρχει λιγότερος κίνδυνος μετάδοσης ορισμένων ιών και 5) Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για τον δότη. Μειονεκτήματα: 1)Ο αριθμός των αρχεγόνων κυττάρων είναι μικρότερος στο αίμα ομφαλίου λώρου από ότι στο μυελό των οστών και αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αποτυχία της μεταμόσχευσης. Για αυτό το λόγο δεν μπορεί να γίνει μεταμόσχευση σε παιδιά και ενήλικες πού ζυγίζουν πάνω από 40 Kg. Κατά μέσον όρο οι μεταμοσχεύσεις έγιναν σε παιδιά 20 Kg. 2)Αυξημένη πιθανότητα λοιμώξεων και θανάτου μετά την μεταμόσχευση γιατί τα κύτταρα του ομφαλίου λώρου είναι ανώριμα και ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν διάφορους ιούς η μικρόβια.3) Υπάρχει καθυστέρηση στην επανασύσταση των ουδετερόφιλων κυττάρων του αίματος που προστατεύουν από τις λοιμώξεις, και των αιμοπεταλίωνπου προστατεύουν από τις αιμορραγίες 4) Δεν υπάρχει πιθανότητα έγχυσης λεμφοκυττάρων, πού και αυτά είναι κύτταρα της άμυνας του οργανισμού και θα μπορούσαν να επιτεθούν στα εναπομείναντα από την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία καρκινικά κύτταρα. ).5) Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να δώσουμε μια νόσο που κληρονομείται.6) Δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο καιρό είναι βιώσιμα. Οι περισσότερες μεταμοσχεύσεις έγιναν με αίμα που ήταν φυλαγμένο για λιγότερο από 6 χρόνια.

Γιατί δημιουργήθηκαν οι δημόσιες τράπεζες ΑΟΛ

Η πρώτη δημόσια τράπεζα ΑΟΛ δημιουργήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1993. Αυτή την στιγμή υπάρχουν 100 δημόσιες τράπεζες ΑΟΛ, με περίπου 400.000 μοσχεύματα, εκ των οποίων χρησιμοποιήθηκαν τα 14.000 για μεταμοσχεύσεις. Γιατί δημιουργήθηκαν οι δημόσιες τράπεζες? Ο κύριος λόγος ύπαρξης τους, είναι για να υπάρχει μια επαρκής ποσότητα μεταμοσχεύσιμων αιμοποιητικών κυττάρων, ώστε να ωφελούνται συνολικά οι ασθενείς που δεν βρίσκουν ιστοσυμβατό δότη μυελού των οστών. Η πιθανότητα να βρεθεί ιστοσυμβατός δότης νωτιαίου μυελού για αδελφό είναι 30%. Για το υπόλοιπο 70% των ασθενών πρέπει να βρεθεί ένας μη συγγενής συμβατός δότης. Στη δυτική Ευρώπη 75% των ασθενών μπορούν να βρουν μη συγγενή ιστοσυμβατό δότη, αλλά σε άλλες εθνικές ομάδες το ποσοστό είναι 20-30%. Οι δημόσιες τράπεζες ΑΟΛ δημιουργήθηκαν για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα.

Στην Ευρώπη έγιναν μέχρι τώρα περίπου 30.000 μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών κυττάρων. Το 70% των μεταμοσχεύσεων έγιναν με αυτόλογη μεταμόσχευση. Το 30% έγινε ετερόλογη μεταμόσχευση. Η διέγερση του περιφερικού αίματος με διεγερτικούς παράγοντες είναι η μεγάλη πηγή των αιμοποιητικών κυττάρων για μεταμόσχευση, και χρησιμοποιήθηκε στο 95% των αυτόλογων μεταμοσχεύσεων και σε 65% των ετερόλογων. Άλλες πηγές στελεχιαίων κυττάρων είναι ο μυελός των οστών και ο ομφάλιος λώρος.

Οι μόνες καταστάσεις που θεραπεύονται τώρα με μεταμόσχευση ΑΟΛ είναι καρκίνοι του αίματος, νόσοι του αμυντικού συστήματος, κάποιες κληρονομικές μεταβολικές νόσοι, ανεπάρκειες μυελού των οστών, και νόσοι των ερυθρών αιμοσφαιρίων και της αιμοσφαιρίνης.

Ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης

Δυστυχώς, αυτή η πρόοδος στην ιατρική έχει προκαλέσει την άνθηση μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας σε ορισμένες χώρες, ενώ σε άλλες έχει απαγορευτεί. Αναφέρομαι στη φύλαξη αίματος ομφαλίου λώρου σε ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης, πού με ένα ποσό περίπου 2.000 ευρώ αναλαμβάνουν να φυλάξουν το αίμα του ομφαλίου λώρου του νεογέννητου για 20 περίπου χρόνια. Με ένα καταιγισμό «πληροφοριών» μέσω διαδυκτίου, του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου, αλλά και μέσα στις μαιευτικές κλινικές με πολυτελέστατα βιβλιάρια «πληροφορούν» τους ευρισκόμενους σε ψυχολογική φόρτιση και άγνοια (και για αυτό ευάλωτους) μέλλοντες γονείς ότι δίνοντας 2.000 ευρώ το παιδί τους καθίσταται «άτρωτο» από μια ποικιλία νόσων, και τους κάνουν να πιστεύουν ότι αν δεν πληρώσουν αυτό το ποσό για φύλαξη του ΑΟΛ, δεν είναι καλοί γονείς.

Ορισμένα σημεία των διαφημίσεων και της ψυχολογικής πίεσης που εξασκούν στους μέλλοντες γονείς. 

1) Μια ευκαιρία σε όλη του τη ζωή.

2) Μια νέα ζωή-μια μοναδική ευκαιρία.

3) Φυλάσσοντας το ΑΟΛ του παιδιού σου μπορείς να του σώσεις τη ζωή.

4) Αλλά και αν ακόμα χρειαστούν (αυτά τα κύτταρα) μετά από πολλά χρόνια, οι ηλικιωμένοι πλέον συνομήλικοι του θα λένε «είναι ένα από τα τυχερά παιδιά που οι γονείς του προνόησαν να φυλάξουν βλαστοκύτταρα».

Παραπλανητική πληροφόρηση

1) Δεν ξεχωρίζουν την αυτόλογη και την ετερόλογη μεταμόσχευση

2) Περιγράφουν τις ενδείξεις της μη συγγενούς ετερόλογης μεταμόσχευσης ότι συμβαίνουν και στις αυτόλογες, κάτι που δεν είναι αλήθεια.

3) Δεν ξεχωρίζουν την πηγή της αυτόλογης μεταμόσχευσης.

4) Υπερβάλλουν σχετικά με τα αποτελέσματα της βασικής έρευνας που γίνεται στα στελεχιαία κύτταρα

5) Χρησιμοποιούν την πρόοδο που γίνεται στα εμβρυονικά κύτταρα σαν επιχείρημα προώθησης της ιδιωτικής φύλαξης ΑΟΛ. Τα ESC που παίρνονται από τα πρώτα εμβρυϊκά στάδια και η έρευνα που γίνεται στα ESC, δεν μπορεί να μεταφερθεί για τα αιμοποιητικά η άλλα στελεχιαία κύτταρα που βρίσκονται στο ΑΟΛ.

6) Δεν λένε ότι τα στελεχιαία κύτταρα που γίνονται πειράματα για νόσους των ενηλίκων(πχ καρδιοαγγειακές νόσους), παίρνονται από τον μυελό των οστών του ιδίου του ασθενούς.

Όλες οι μεγάλες επιστημονικές ενώσεις ( Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής, Αμερικάνικο κολέγιο Γυναικολόγων, Βασιλικό κολέγιο γυναικολόγων Αγγλίας, Γυναικολογική εταιρεία Καναδά ), αλλά και τα ερευνητικά κέντρα συστήνουν την αποθήκευση του αίματος ομφαλίου λώρου σε δημόσιες τράπεζες(δωρεάν αποθήκευση) και όχι στις ιδιωτικές. Ποια είναι η βασική διαφορά; Το αίμα στις δημόσιες τράπεζες φυλάγεται για να δοθεί σε όποιο το έχει ανάγκη, εφόσον είναι ιστοσυμβατό. Το αίμα στις ιδιωτικές τράπεζες φυλάσσεται για το ίδιο το άτομο από το οποίο πάρθηκε η για κάποιο από τα μέλη της οικογένειας του(πάλι αν είναι ιστοσυμβατό). Εδώ να σημειώσω ότι και σε δημόσια τράπεζα αν φυλάξει το αίμα κάποια οικογένεια το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρχει και θα το πάρει αν κάποια στιγμή το χρειαστεί. Στην δημόσια τράπεζα ΑΟΛ της Νέας Υόρκης πχ το 90% του ΑΟΛ είναι διαθέσιμο και το 80% είναι διαθέσιμο μετά 10 χρόνια φύλαξης. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρρώστιες αυτές που δυνητικά θα μπορούσαν να θεραπευτούν με μεταμόσχευση αίματος ομφαλίου λώρου είναι κληρονομούμενες και οι βλάβες στο DNA πού προκάλεσαν την νόσο, υπάρχουν στο φυλαγμένο αίμα, και αυτό το αίμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ούτε για το ίδιο το άτομο από το οποίο πάρθηκε και νόσησε ούτε για άλλο άτομο. Αυτό το αίμα πρέπει να πεταχτεί. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, που φοβάται ο κόσμος περισσότερο, και είναι η πιο συχνή κακοήθεια στα παιδιά. Κατ’αρχάς 70-80% των παιδιών θεραπεύονται με τις συμβατικές θεραπείες.(χημειοθεραπεία ). Το υπόλοιπο ποσοστό που θα υποτροπιάσει ίσως χρειαστεί μεταμόσχευση αρχεγόνων κυττάρων, που μπορούν να παρθούν από το μυελό των οστών, από το περιφερικό αίμα και από φυλαγμένο αίμα ομφαλίου λώρουάλλου ιστοσυμβατού ατόμου και όχι το φυλαγμένο αίμα ομφαλίου λώρου του παιδιού πού είναι άρρωστο, για το λόγο πού ανάφερα προηγουμένως. Η αυτόλογη (από το ίδιο άτομο) μεταμόσχευση είναι άχρηστη και δεν μπορεί να γίνει, επειδή τα κύτταρα που έχουν φυλαχτεί θα εξελιχθούν μετά σε λευχαιμικά. Επίσης έχει βρεθεί ότι το ετερόλογο μόσχευμα έχει ισχυρή αντιλευχαιμική δράση διότι τα λεμφοκύτταρα του δότη, αναγνωρίζουν και καταστρέφουν τα λευχαιμικά κύτταρα του δέκτη, κάτι που δεν συμβαίνει στην αυτόλογη μεταμόσχευση. Επομένως το άρρωστο παιδί δεν θα ωφεληθεί από τα δικά του κύτταρα που είναι κάπου φυλαγμένα σε μια ιδιωτική τράπεζα. Θα χρειαστεί, προκειμένου να θεραπευτεί, κύτταρα από άλλο παιδί. Που θα βρεθούν αυτά; Εδώ είναι ο ρόλος της δημόσιας τράπεζας.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να βρεθούν ιστοσυμβατά κύτταρα. Οι ιδιωτικές τράπεζες δεν ασχολούνται με την ιστοσυμβατότητα των κυττάρων που φυλάσσουν. Με τον τρόπο αυτό δεν συμμετέχουν στην παγκόσμια δεξαμενή μοσχευμάτων και μειώνουν τις πιθανότητες εύρεσης του κατάλληλου μοσχεύματος για όλους. Δεν βοηθούν, δηλαδή, κανένα παιδί, ούτε καν αυτό για το οποίο πλήρωσαν οι γονείς. Καμιά ιδιωτική τράπεζα δεν συμμετέχει στο διεθνές δίκτυο αναζήτησης (net cord). Τελικά αυτό που κάνουν οι ιδιωτικές τράπεζες είναι να βλάπτουν τη δημόσια υγεία, καθώς αποσύρουν και «κρύβουν» τα κύτταρα που συλλέγουν από την παγκόσμια δεξαμενή μοσχευμάτων, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται το έργο της ανεύρεσης ιστοσυμβατού δότη. Όταν οι γονείς ανακαλύψουν ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αίμα του παιδιού τους για τη θεραπεία της λευχαιμίας του, θα είναι αργά.

Ένας άλλος ισχυρισμός είναι ότι το αίμα αυτό μπορεί να χρειαστεί για κάποιο αδελφό του παιδιού που έχει φυλαγμένο αίμα. Συμφωνούμε ότι για ένα παιδί που θα χρειαστεί να κάνει μεταμόσχευση αίματος ομφαλίου λώρου, το ιδανικό και η πρώτη επιλογή είναι να έχει ιστοσυμβατό αδελφό. Υπάρχουν πιθανότητες 25% να συμβαίνει αυτό. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, εφόσον υπάρχει ιστοσυμβατότητα και δεν υπάρχει αίμα ομφαλίου φυλαγμένο, μπορούν να παρθούν τα κύτταρα και από το μυελό των οστών και από το περιφερικό αίμα. Στατιστικά η πιθανότητα για ένα παιδί να χρειαστεί μεταμόσχευση είναι 1:20.000 μέχρι 1:250.000. Είναι τόσο σπάνιο, σχεδόν μηδαμινό να χρειαστεί κάποιο άτομο τέτοια μεταμόσχευση πού όλες οι μεγάλες επιστημονικές εταιρείες είναι εναντίον του να γίνεται η «τυφλή» αυτή ιδιωτική τοποθέτηση, για κάτι που εκτός που είναι σχεδόν μηδαμινή η πιθανότητα να χρειαστεί, μπορεί να βρεθεί και από άλλες πηγές (Μυελό οστών, περιφερικό αίμα-συγγενείς η μη δότες-αίμα ομφαλίου λώρου από δημόσιες τράπεζες). Ελάχιστες, εάν όχι καμιά, μεταμοσχεύσεις έχουν γίνει εάν κατά την διάρκεια της συλλογής του αίματος ομφαλίου λώρου δεν υπήρχε άρρωστο μέλος στην οικογένεια. Η μόνη περίπτωση κατευθυνόμενης φύλαξης αίματος ομφαλίου λώρου που συστήνεται, είναιαν υπάρχει ήδη στην οικογένεια παιδί που πάσχει από μια από αυτές τις νόσους που θα μπορούσε να βοηθηθεί από μεταμόσχευση αίματος ομφαλίου λώρου. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν 25% πιθανότητες να είναι ιστοσυμβατό το αίμα και να μεταμοσχευτεί. Η φύλαξη μπορεί να γίνει και σε ιδιωτική και σε δημόσια τράπεζα.

Ένα άλλο θέμα που προβάλλουν οι ιδιωτικές τράπεζες είναι ότι από τα κύτταρα αυτά μπορούν να δημιουργηθούν διάφοροι ιστοί η όργανα. Αυτά τα στελεχιαία η αρχέγονα κύτταρα, δεν είναι κατάλληλα για τέτοιους σκοπούς. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής αναφέρει σχετικά «Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι το αυτόλογο αίμα ομφαλίου λώρου είναι μια πηγή που έχει αποδειχθεί ότι είναι χρήσιμη για αναπλαστικούς ιατρικούς σκοπούς». Για αυτό το σκοπό μπορούν να χρησιμοποιηθούν κύτταρα από το μυελό των οστών του κάθε ασθενή, και επομένως δεν υπάρχει ανάγκη για το αίμα του ομφαλίου λώρου και τα κύτταρα που περιέχει. Οι συντριπτικά περισσότερες μελέτες του είδους γίνονται με κύτταρα μυελικά. «Ενθαρρυντικά αποτελέσματα» μελετών που δεν επαληθεύτηκαν είναι καθημερινό γεγονός στην ιατρική. Μετά από 10 χρόνια μελετών της πλαστικότητας αυτών των κυττάρων, το θέμα παραμένει πολύ χαμηλά και σε πειραματικά πλαίσια. Τα όποια μικρά θετικά αποτελέσματα, βρέθηκε να προκύπτουν από την επαγωγή ενδογενών μηχανισμών αναγέννησης.

Η Ευρωπαϊκή επιτροπή σε ανακοίνωση της για την αναγεννητική ιατρική αναφέρει: «Η πιθανότητα να χρησιμοποιήσει κάποιος το δικό του αίμα για αναγεννητική ιατρική είναι τελείως θεωρητική. Είναι επομένως πολύ υποθετικό ότι το αυτόλογα φυλαγμένο αίμα θα έχει οποιαδήποτε αξία στο μέλλον»

.  Ηθικά, τέλος, η λογική των ιδιωτικών τραπεζών εισάγει τους νόμους της αγοράς για μοναδικά βιολογικά προϊόντα, καταργώντας την αρχή της αλληλεγγύης, όπως υπάρχει στην αιμοδοσία και στις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Υπάρχει κάποιος που δίνει αίμα για να φυλαχτεί για τον εαυτό του;

Η Ευρωπαϊκή ομάδα ηθικής στην επιστήμη και τις νέες τεχνολογίες, συμβούλευσε την Ευρωπαϊκή επιτροπή.

Η νομιμότης των εμπορικών (ιδιωτικών) τραπεζών φύλαξης ΑΟΛ πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση, γιατί πωλούν μιαν υπηρεσία που είναι επί του παρόντος όχι σε πραγματική χρήση σύμφωνα με τις θεραπευτικές επιλογές. Έτσι υπόσχονται περισσότερα από ότι μπορούν να προσφέρουν. Η δράση αυτών των τραπεζών εγείρει σοβαρές επικρίσεις. Η υποστήριξη των δημοσίων τραπεζών φύλαξης ΑΟΛ για ετερόλογες μεταμοσχεύσεις πρέπει να αυξηθεί και η μακρά λειτουργία τους πρέπει να διασφαλιστεί.

Τέλος ένα ερωτηματικό? Πως θα χαρακτηρίζατε ένα άνθρωπο ο οποίος κρατά ζηλότυπα και από άγνοια, κάτι που ενώ έχει μηδαμινή αξία για τον ίδιο, μπορεί να σώσει τη ζωή ενός συνανθρώπου του. Δεν θα ονομάζατε «απάνθρωπο» εκείνον που με την συμπεριφορά του δείχνει ότι αδιαφορεί για το παιδί του γείτονα του που πεθαίνει αβοήθητο? Αυτοί οι άνθρωποι είμαστε εμείς, που με τις καλύτερες προθέσεις επιλέγουμε να φυλάξουμε για προσωπική χρήση τα βλαστικά κύτταρα του ομφαλίου λώρου του παιδιού μας, πληρώνοντας αδρά για την φύλαξη τους και με σχεδόν ανύπαρκτη την πιθανότητα να τα αξιοποιήσουμε κάποτε για ιδία χρήση, ενώ θα μπορούσαμε να τα χαρίσουμε σε μια δημόσια τράπεζα, όπου θα αξιοποιούνταν για να σωθούν ζωές.

Δρ. Ιωάννης Γεωργίου

Παιδίατρος

Μέλος διοικητικού συμβουλίου Παιδιατρικής εταιρείας Κύπρου