Κάπνισμα και Κυκλοφορικό Σύστημα

Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι συσχετίζουν τους θανάτους από το κάπνισμα με καρκίνο και παθήσεις των πνευμόνων, στην πράξη περισσότεροι άνθρωποι θα πεθάνουν από παθήσεις του κυκλοφορικού παρά από καρκίνους σχετικούς με το κάπνισμα. Αλλά και γενικά θα πεθάνουν σε πολύ μικρότερες ηλικίες από αυτά τα προβλήματα. Θα είχαμε πολύ περισσότερες περιπτώσεις καρκίνων του πνεύμονα, αν οι καπνιστές ζούσαν αρκετά για να τις αποκτήσουν. Συχνά όταν σε ανθρώπους που πέθαναν από εμφράγματα ή καρδιακή ανεπάρκεια γίνεται αυτοψία, ανακαλύπτονται προκαρκινικά κύτταρα που δείχνουν ότι αν είχαν ζήσει μερικά χρόνια παραπάνω, τελικά θα πέθαναν από αυτές τις παθήσεις που προκαλούνται από το κάπνισμα.

Για τις παθήσεις του καρδιαγγειακού και κυκλοφορικού συστήματος, δύο χημικά που βρίσκονται στο τσιγάρο είναι τα κύρια προβλήματα: νικοτίνη και μονοξείδιο του άνθρακα. Η νικοτίνη, εκτός του ότι είναι εξαρτησιογόνα ουσία, προκαλεί σημαντικές επιδράσεις στις αρτηρίες του σώματος. Η νικοτίνη είναι διεγερτικό, και προκαλεί: αύξηση των παλμών της καρδιάς περίπου 20 παραπάνω χτύπους το λεπτό με κάθε τσιγάρο, αυξάνει την πίεση του αίματος, προκαλεί σμίκρυνση των αρτηριών σε όλο το σώμα κάνοντας πιο δύσκολη την κυκλοφορία του αίματος και τέλος προκαλεί το σώμα να αποδεσμεύει ποσότητες λίπους και χοληστερίνης στο αίμα.

Η καρδιά πρέπει να δουλέψει πιο σκληρά για να αντεπεξέλθει σε αυτά τα φαινόμενα. Για να το κάνει αυτό, όπως και όλοι οι υπόλοιποι μυς χρειάζεται επιπρόσθετες ποσότητες οξυγόνου. Το οξυγόνο μεταφέρεται από το αίμα. Όμως το μονοξείδιο του άνθρακα από το τσιγάρο στην κυριολεξία δηλητηριάζει τη δυνατότητα μεταφοράς οξυγόνου στο αίμα. Αυτό προκαλεί την καρδιά να δουλέψει ακόμα περισσότερο για να μεταφέρει αίμα στην ίδια. Αυτός είναι ένας θανάσιμος φαύλος κύκλος.

Παρακάτω βλέπετε μια τομή κανονικής αρτηρίας. Συνήθως έχουμε μεγάλα ανοίγματα στην αρτηρία για την μεταφορά οξυγόνου καθώς και όλων των άλλων θρεπτικών συστατικών σε όλους τους ιστούς του σώματος.





Συγκρίνετε με το παρακάτω...





... μπορείτε να δείτε το αίμα να έχει πήξει, εμποδίζοντας την ροή του αίματος σε αυτή την αρτηρία. Χωρίς κυκλοφορία, ο ιστός στον οποίο οδηγεί αυτή η αρτηρία κυριολεκτικά θα πεθάνει από ασφυξία και θα αχρηστευτεί σε μερικά λεπτά. Μερικές φορές η αρτηρία είναι στεφανιαία, δηλαδή αφορά την τροφοδότηση της ίδιας της καρδιάς με αίμα.

Παρακάτω φωτογραφία στεφανιαίας αρτηρίας ενωμένη με την καρδιά.



Αν κοιτάξουμε κοντά στην αρτηρία...



... βλέπουμε ότι το αίμα έχει πήξει και η ροή αίματος στο σημείο της καρδιάς που καταλήγει η αρτηρία έχει σταματήσει. Αυτό έχει σαν συνέπεια οι συγκεκριμένοι μυς της καρδιάς που τροφοδοτούσε αυτή η αρτηρία να πάθουν ασφυξία και να πεθάνουν σε μερικά λεπτά.



Παραπάνω βλέπουμε νεκρό μυ της καρδιάς (έμφραγμα του μυοκαρδίου). Ο ιστός είναι εύθραυστος όπως φαίνεται από τα σπασίματα. Αντί να στέλνει αίμα, όλη αυτή η περιοχή του μυ δεν μπορεί να εκτελέσει το σκοπό της. Οι καπνιστές παθαίνουν τέτοιες παθήσεις πολύ πιο συχνά λόγω των συνεπειών της νικοτίνης και του μονοξείδιο του άνθρακα. Η νικοτίνη λόγω των άμεσων συνεπειών στην ίδια την καρδιά, και το μονοξείδιο του άνθρακα με την καταλήστευση της παροχής οξυγόνου. Και τα δύο μαζί φράσσουν την κυκλοφορία του αίματος. Αν η περιοχή της καρδιάς που επηρεάστηκε ήταν αρκετά μεγάλη, τότε ο καπνιστής θα πέθαινε από το καρδιακό επεισόδιο. Άλλες φορές μικρότερες περιοχές επηρεάζονται και ο ασθενής επιζεί, αλλά καταστρέφονται περιοχές της καρδιάς με συνέπεια μόνιμες βλάβες από τη μειωμένη λειτουργία της καρδιάς.

Το κάπνισμα τσιγάρων αυξάνει τα ρίσκα από θρομβώσεις κατακόρυφα. Αν η θρόμβωση είναι σε αρτηρία και το αίμα δεν μπορεί να κυκλοφορήσει, τότε ο σχετικός ιστός που ανεφοδιάζεται χάνει την επαφή με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά και πεθαίνει σε μερικά λεπτά. Αλλά οι θρομβώσεις δεν είναι ο μόνος τρόπος που η κυκλοφορία στις αρτηρίες εμποδίζεται. Ένας άλλος τρόπος είναι από την αθηρωμάτωση.

Σε αντιδιαστολή με τις θρομβώσεις όπου το αίμα πήζει και παρεμποδίζεται η κυκλοφορία στις αρτηρίες, με την αρτηριοσκλήρυνση συσσωρεύονται βαθμιαία λιπώδη ιζήματα στα εσωτερικά τοιχώματα του. Στην πρώτη εικόνα παρακάτω μπορείτε να δείτε μια αρτηρία στην οποία έχει συσσωρευτεί λίπος.



Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το άνοιγμα γίνεται όλο και στενότερο και η ροή αίματος όλο και δυσκολεύεται. Αυτό αυξάνει φυσικά το φόρτο εργασίας της καρδιάς, λόγω της άντλησης του αίματος μέσω των μικρότερων αρτηριών με την αυξανόμενη αντίσταση. Αλλά αυτή η απόφραξη συμβαίνει όχι μόνο στις στεφανιαίες αρτηρίες, αλλά κυριολεκτικά σε όλες του σώματος. Θυμηθείτε, η νικοτίνη είναι όχι μόνο αγγειοσυσταλτική, κάνοντας τις αρτηρίες να συστέλλονται, αλλά προκαλεί επίσης στο σώμα απελευθέρωση του αποθηκευμένου λίπους και χοληστερόλης στις αρτηρίες. Εκτός από αυτό, το μονοξείδιο άνθρακα προκαλεί ένα φαινόμενο που κάνει το λίπος να επικολλάται στις αρτηρίες. Ο λόγος είναι ότι το μονοξείδιο άνθρακα χαμηλώνει το επίπεδο οξυγόνου του αίματος (hypoxia) και αυτό επιδρά στα τοιχώματα των αρτηριών.

Με τον καιρό οι αρτηρίες φράσσονται τελείως με λίπος όπως φαίνεται παρακάτω:



Όπως και στις θρομβώσεις, το αίμα δεν κυκλοφορεί και ο ιστός που σχετιζόταν με την αρτηρία καταστρέφεται. Αν αυτή η αρτηρία οδηγούσε στην καρδιά, τότε το αποτέλεσμα θα ήταν καρδιακό επεισόδιο με καταστροφή μέρους της καρδιάς. Φυσικά θα ήταν αιτία θανάτου αν αφορούσε μεγάλο μέρος της καρδιάς. Άλλη κοινή ομάδα προβλημάτων είναι οι αρτηρίες που οδηγούν στον εγκέφαλο:

Παρακάτω φωτογραφία από τη βάση ενός υγιούς εγκεφάλου ανθρώπου:



Οι αρτηρίες που οδηγούν στον εγκέφαλο είναι μικρές και καθαρές μάλιστα σχεδόν δε φαίνονται. Τα βέλη τις δείχνουν πιο καλά στη μεγέθυνση:



Οι αρτηρίες είναι πολύ λεπτές και καθαρές. Όμως το κάπνισμα αυξάνει την συγκέντρωση λίπους σε αυτές τις αρτηρίες με αποτέλεσμα να φαίνονται όπως στην παρακάτω φωτογραφία από εγκέφαλο καπνιστή:



Με τη συγκέντρωση λίπους οι αρτηρίες φαίνονται πολύ πιο εύκολα. Αλλά αν αυτή η στένωση αποκόψει εντελώς την κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο, τότε όπως και στην καρδιά το μέρος του εγκεφάλου με το πρόβλημα χάνει την επαφή με το αίμα και καταστρέφεται. Αυτό λέγεται εγκεφαλικό, όταν η κυκλοφορία αποκόπτεται είτε λόγω θρόμβωσης ή αρτηριοσκλήρυνσης. Το αντίστοιχο μέρος του εγκεφάλου ασφυκτιά και πεθαίνει. Αν αυτό το κομμάτι έλεγχε την ομιλία σας, τότε δε θα μπορούσατε να μιλάτε πλέον. Αν αφορούσε κάποια κινητική λειτουργία, τότε αυτή θα χανόταν και ο ασθενής θα γινόταν ανάπηρος. Αν έλεγχε την καρδιά, τότε ο ασθενής θα πέθαινε μέσα σε μερικά λεπτά.

Οι στενώσεις των αρτηριών και οι θρομβώσεις που προκαλούνται από τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα είναι οι κύριοι λόγοι που οι καπνιστές έχουν πολύ μεγάλο ρίσκο για εγκεφαλικό. Όμως αυτές οι επιδράσεις στην κυκλοφορία δεν αφορά μόνο τον εγκέφαλο και την καρδιά, αλλά όλο το σώμα. Όταν συμβαίνουν σε άλλα μέρη του σώματος, μπορεί να μην είναι τόσο θανατηφόρα, όμως τα αποτελέσματα δείχνουν πραγματικά τη δύναμη της εξάρτησης από τη νικοτίνη.

Η περιφερειακή κυκλοφορία, οι αρτηρίες που καταλήγουν στα άκρα του σώματος επίσης είναι ευαίσθητα στην αγγειοσυσταλτική δράση της νικοτίνης καθώς και στις θρομβώσεις και στενώσεις που προκαλούνται από το κάπνισμα. Είναι κύρια αιτία σε πολλές παθήσεις, ή κάνει πολύ χειρότερες τις ήδη υπάρχουσες.

Σε πολλούς καπνιστές παρατηρείται το φαινόμενο να έχουν κρύα χέρια ή πόδια περισσότερο από το κανονικό. Η κύρια αιτία γι' αυτό είναι η κακή κυκλοφορία του αίματος στα άκρα για τους παραπάνω λόγους.

Υπάρχει μία πάθηση που πραγματικά ξεχωρίζει με πολλούς τρόπους και είναι μοναδική στο να αποδεικνύει την εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη στον καπνιστή: Αυτή είναι η νόσος του Buerger (αποφρακτική θρομβαγγειίτιδα). Η νόσος του Buerger είναι μια αποφρακτική αγγειακή νόσος όπου υπάρχει πλήρης αποκοπή της κυκλοφορίας στα χέρια ή πόδια που οδηγεί στη γάγγραινα.



Μόλις εμφανιστεί η γάγγραινα, μόνη λύση είναι ο ακρωτηριασμός του προβληματικού σημείου.



Η ομάδα με το μεγαλύτερο ρίσκο για αυτή τη νόσο είναι νέοι άνδρες μεταξύ 20 και 40. Αυτό που κάνει τη νόσο του Bueger χαρακτηριστική είναι ότι εμφανίζεται αποκλειστικά και μόνο στους καπνιστές. Δεν είναι νόσος συχνή, αλλά όχι σπάνια.

Αν ένας καπνιστής έχει καρκίνο του πνεύμονα, τότε ο ίδιος και ο περίγυρός του σκέφτεται: «μα και οι μη καπνιστές μπορούν να πάθουν καρκίνο». Το ίδιο και με καρδιακά επεισόδια ή εγκεφαλικά: χτυπούν και τους μη καπνιστές, απλά οι καπνιστές τα παθαίνουν πολύ πιο συχνά. Έτσι μπορεί ένα συναίσθημα άρνησης να εμφανιστεί που να οδηγεί τον καπνιστή να θεωρεί ότι δεν το έπαθε από το κάπνισμα. Όμως η νόσο του Buerger δε χωρά τέτοιες αμφιβολίες: Ο γιατρός αποφαίνεται στον καπνιστή ότι ή θα κόψει το κάπνισμα ή θα ακρωτηριαστεί! Αν το κάπνισμα ήταν απλά μια «κακιά συνήθεια», τότε κανείς καπνιστής δε θα επέλεγε τον ακρωτηριασμό.

Αν και η νόσος είναι πολύ πιο συχνή στους άνδρες, είχα στις κλινικές μου δύο γυναίκες με τη νόσο. Η πρώτη μου επαφή με παθούσα της νόσου ήταν μια γυναίκα στα 38, πριν από 24 χρόνια. Τρία χρόνια πριν τη γνωρίσω, διαγνώστηκε με αυτή τη νόσο. Ο γιατρός της είπε ότι πρέπει να κόψει το κάπνισμα, αλλά δεν το έκανε και σε μερικούς μήνες αναγκάστηκε να ακρωτηριάσει το δεξί της πόδι. Και στο αριστερό είχε πολύ κακή κυκλοφορία. Μετά την εγχείρηση έκοψε το κάπνισμα και δεν είχε κανένα κυκλοφοριακό πρόβλημα για τρία χρόνια.

Τότε, μια νύχτα σε ένα πάρτι, ένας φίλος της πρόσφερε ένα τσιγάρο. Αισθάνθηκε ότι αφού είχε κόψει το τσιγάρο για τόσο μεγάλο διάστημα, τώρα μπορούσε να ελέγξει την εξάρτησή της. Σκέφτηκε ότι αν της άρεσε το τσιγάρο, θα κάπνιζε ένα ή δύο την ημέρα. Αν δεν της άρεσε, τότε δε θα κάπνιζε καθόλου.

Κάπνισε το τσιγάρο. Τελικά δεν της άρεσε ιδιαίτερα, όμως την επόμενη ημέρα επέστρεψε στην παλιά κατανάλωση τσιγάρων. Μέσα σε τέσσερις ημέρες έχασε και την κυκλοφορία στο αριστερό πόδι. Φυσικά ήξερε το λόγο: Για τρία χρόνια δεν είχε πρόβλημα, αλλά μέσα σε μόνο τέσσερις ημέρες καπνίσματος η κυκλοφορία χειροτέρεψε απότομα. Ο γιατρός της είπε τότε ότι αν δεν το κόψει αμέσως, μάλλον θα χάσει και το αριστερό της πόδι.

Τότε τη γνώρισα. Ήρθε σε μια κλινική μου και κατάφερε να κόψει το κάπνισμα. Σχεδόν αμέσως η κυκλοφορία της βελτιώθηκε. Ο γιατρός σταμάτησε να της δίνει και διάφορα αγγειοδιασταλτικά φάρμακα που της είχε γράψει πιο πριν.

Εννιά μήνες αργότερα, της τηλεφώνησα να έρθει σε μια ομιλία. Αλλά διστακτικά απάντησε ότι δεν μπορούσε να έρθει: ήταν στο νοσοκομείο για δύο μήνες. Όταν ρώτησα τι έγινε μου απάντησε: «Έπρεπε να ακρωτηριαστούν τα δάχτυλα στο αριστερό μου πόδι». Είχε ξαναγυρίσει στο κάπνισμα. Και πάλι απλά δοκίμασε ένα νομίζοντας ότι μπορούσε να το ελέγξει. Αλλά είχε άδικο: έχασε την κυκλοφορία στα άκρα, και αναγκάστηκε να της ακρωτηριάσουν τα δάχτυλα και στη συνέχεια όλο το αριστερό πόδι.

Είχα και άλλους συμμετέχοντες με παρόμοιες ιστορίες, που οι γιατροί τους λέγανε να επιλέξουν μεταξύ καπνίσματος ή ακρωτηριασμού. Ό λόγος που αναφέρω αυτή τη γυναίκα συνέχεια είναι διότι μετά από τον δεύτερο ακρωτηριασμό, επέστρεψε στις κλινικές μου και μου είπε ότι είχε κόψει το κάπνισμα για 9 μήνες. Της είπα ότι με εξέπληττε, γιατί νόμιζα ότι είχε χάσει παντελώς τον έλεγχο! Άλλωστε είχε ακρωτηριάσει το ένα πόδι, στη συνέχεια τα δάκτυλα από το άλλο πόδι και τελικά το ίδιο το δεύτερο πόδι. Όταν τη ρώτησα με αυτό το επιχείρημα μου απάντησε: «Ο γιατρός τελικά με έπεισε. Μου είπε ότι αν θέλω μπορώ να συνεχίσω να καπνίζω, απλά θα μου αφαιρέσει και τα χέρια». Αυτό τη φόβισε τόσο πολύ που έκοψε το κάπνισμα. Αλλά το επόμενο σχόλιό της ήταν απίστευτό. Με κοίταξε στα μάτια με σοβαρό ύφος και μου είπε: «Δεν χρειάζομαι και τόσο σοβαρές απειλές για να πειστώ να το κόψω» !

Είχα συχνή επαφή μαζί της για τα επόμενα 15 χρόνια, και σε όλη τη διάρκεια ήταν καλά. Κάθε φορά που της ανέφερα τι μου είχε πει, και οι δυο εξεπλησσόμασταν από το γεγονός ότι είχε κάνει τόσο παράλογο σχόλιο. Ήταν η ίδια πολύ λογική, έξυπνη και χαρισματική γυναίκα. Κυκλοφορούσε μα τα ξύλινά της πόδια, μιλούσε με όλο τον κόσμο και συχνά τραγουδούσε και χόρευε σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Όταν απελευθερώθηκε από το ναρκωτικό, ήξερε ότι μπορούσε να κάνει τα πάντα.

Συχνά, βρίσκω ανθρώπους που έχουν κόψει το κάπνισμα μόνοι τους. Όταν ρωτούσα πως το έκαναν, μου λέγανε για μια υπέροχη γυναίκα που γνώρισαν, που ήταν τόσο εξαρτημένη στο κάπνισμά ώστε να ακρωτηριάσει και τα δυο της πόδια. Τελικά ανακαλύπτουμε ότι μιλάμε για το ίδιο άτομα. Αυτή με το να διαδίδει την ιστορία της, προσφέρει ελπίδα και έμπνευση σε αμέτρητους καπνιστές να σπάσουν την εξάρτησή τους πριν τους κατατροπώσει.

Η ιστορία της αντανακλά την αληθινή δύναμη της εξάρτησης. Όχι μόνο δεν μπορούσε να αρνηθεί ότι το κάπνισμα δεν ήταν η σίγουρη αιτία για τους ακρωτηριασμούς της. Όχι μόνο της λέγανε οι γιατροί ότι έφταιγε συγκεκριμένα το τσιγάρο, αλλά το είχε κόψει, ήταν καλά, το ξανάρχισε και έχασε ένα μέλος του σώματός μέσα σε μερικές ημέρες - και αυτό δύο φορές! Τη δεύτερη φορά έχασε τα δάκτυλα του ποδιού της και το αριστερό της πόδι και μετά όλο το μέρος κάτω από το γόνατο. Απλά δεν υπήρχε τρόπος να αρνηθεί ότι δεν έφταιγε το κάπνισμα, παρόλα αυτά χρειάστηκε άλλους 9 μήνες για να το ξανακόψει.

Το ότι κάπνιζε, το έκοβε και μετά πόσο εύκολα το ξανάρχιζε δείχνει την εξάρτηση στη νικοτίνη στο χειρότερο βαθμό της. Η απίστευτη έλξη που ασκεί η νικοτίνη πρέπει να υπερτονιστεί. Το πιο πιθανό είναι ότι δεν έχετε κάποια νόσο που να δείχνει χωρίς καμία αμφιβολία ότι πρέπει να το κόψετε άμεσα. Αλλά αυτό μπορεί να είναι και χειρότερο, γιατί συνήθως το χαρακτηριστικό με το κάπνισμα είναι λειτουργεί σιγά-σιγά κατατροπώνοντας τον οργανισμό σας, συχνά με ελάχιστες ενδείξεις (που τουλάχιστον να παραδέχεστε). Δυστυχώς το πρώτο σύμπτωμα σε νόσους του κυκλοφορικού είναι συχνά αιφνίδιος θάνατος.

Μόλις κόψετε το κάπνισμα, κάντε τα πάντα στη δύναμη σας να το διατηρήσετε μακριά. Δεν ξέρετε αν θα έχετε την όρεξη και τη δύναμή ή χειρότερα την ευκαιρία να το ξανακόψετε. Πάντα να λαμβάνετε υπόψη της αληθινές συνέπειες του καπνίσματος και η πιο πιθανή σας επιλογή απλά θα είναι: ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΑΛΛΗ ΤΖΟΥΡΑ!